Hướng dẫn mua bàn phím cơ dễ dàng cho người mới bắt đầu – Từ A đến Z

Hầu hết các bàn phím đi kèm laptop và máy tính để bàn đều có hành trình phím nông, vẻ ngoài đơn điệu và không mang lại cảm hứng khi sử dụng.

Ngược lại, một chiếc bàn phím cơ là một nâng cấp thoải mái, tùy chỉnh đa dạng, cho phép bạn có được vẻ ngoài và cảm giác gõ phím đúng như mong muốn. Chúng không chỉ bền bỉ hơn bàn phím thông thường mà còn dễ sửa chữa hơn rất nhiều. Nếu bạn dành phần lớn thời gian trong ngày để gõ phím, lập trình hay chiến game, việc được tự tay tùy chỉnh “người bạn đồng hành” hàng ngày đến từng chi tiết nhỏ nhất chắc chắn sẽ là một niềm vui bất tận.

Tuy nhiên, thế giới bàn phím cơ cũng đi kèm với vô vàn thuật ngữ chuyên ngành — nào là bố cục (layouts), nào là loại switch, rồi đến các hồ sơ keycap… ôi chao! — Vậy nên, đây là tổng quan về những thuật ngữ bạn cần nắm rõ để tìm thấy chiếc bàn phím hoàn hảo của riêng mình.

Xem thêm: Top 8 bàn phím cơ tốt nhất hiện nay – Loại nào đáng mua nhất?

1. Bố cục bàn phím tiêu chuẩn

Khi bạn mua bàn phím, quyết định then chốt nhất của bạn chính là kích thước và bố cục mà bạn muốn.

Full-size (Kích thước đầy đủ): Đây là những bàn phím có đầy đủ tất cả các phím, bao gồm chữ cái, số, phím bổ trợ (modifiers), hàng phím chức năng (function keys), phím mũi tên, và cụm phím số (numpad) riêng biệt. Chúng tôi chỉ đề xuất kích thước này cho những người thực sự cần một cụm phím số tích hợp. Bàn phím quá rộng sẽ buộc bạn phải đặt chuột xa hơn cơ thể, điều này về lâu dài có thể gây căng thẳng lên vai, cổ và lưng của bạn.

Bố cục 1800 (96%): Bố cục này có tất cả các phím của bàn phím full-size, nhưng được bố trí gọn gàng hơn, giảm thiểu không gian lãng phí. Đây là lựa chọn tốt nhất nếu bạn cần một cụm phím số đi kèm và muốn tiết kiệm vài inch không gian bàn làm việc. Tuy nhiên, việc tìm keycap thay thế có thể khó khăn hơn vì bố cục này sử dụng một vài phím có kích thước không chuẩn.

Tenkeyless (TKL – Bỏ cụm phím số): Bố cục TKL có tất cả các phím ngoại trừ cụm phím số, và nó nhỏ gọn hơn bàn phím full-size vài inch. Bạn có thể sử dụng một cụm phím số rời cho các tác vụ đặc thù nếu cần.

2. Các bố cục nhỏ gọn

Danh mục “nhỏ gọn” là một thuật ngữ chung để chỉ nhiều kích thước và bố cục bàn phím khác nhau, với mục tiêu chính là tối ưu hóa không gian bàn làm việc.

75%: Bố cục này tương tự như hầu hết các bàn phím laptop—nó có gần như tất cả các phím giống như TKL (Tenkeyless), nhưng chúng được bố trí nén lại, tiết kiệm không gian tối đa.

65% và 68%: Bàn phím ở kích thước này loại bỏ hàng phím chức năng (Function keys) ở phía trên cùng, nhưng vẫn giữ lại các phím mũi tên và một vài phím từ cụm điều hướng. Chúng giúp tiết kiệm không gian theo chiều dọc, nhưng thường có chiều rộng tương tự như các mẫu 75%.

60%: Những bàn phím này chỉ bao gồm khối phím chữ, số và phím bổ trợ cốt lõi—không có hàng phím chức năng, không có phím mũi tên hay phím điều hướng, và không có numpad. Chúng cực kỳ nhỏ gọn và di động, nhưng đòi hỏi bạn phải ghi nhớ các tổ hợp phím mỗi khi cần sử dụng phím mũi tên hoặc chức năng.

40% và nhỏ hơn: Bạn có thể tìm thấy những bàn phím thậm chí còn nhỏ hơn nữa, nhưng chúng tôi không khuyến nghị chúng vì hầu hết mọi người không thể làm việc hiệu quả nếu thiếu hàng phím số.

Ergonomic Keyboards: Bàn phím công thái học có thể có bất kỳ kích thước nào kể trên nhưng được thiết kế với đường cong hoặc chia đôi giúp định vị tay, cổ tay, cánh tay và vai của bạn ở một góc độ tự nhiên và thoải mái hơn, từ đó giảm căng thẳng và cải thiện sức khỏe.

• Bàn phím chia đôi một phần (Partially Split): Có một khoảng trống nhỏ ở giữa nhưng hai nửa vẫn được kết nối. Chúng có đường cong học tập (learning curve) thấp hơn nhưng không thể điều chỉnh linh hoạt bằng bàn phím chia đôi hoàn toàn.
• Bàn phím chia đôi hoàn toàn (Fully Split): Đây là loại bàn phím linh hoạt và có thể điều chỉnh nhất, vì bạn có thể đặt mỗi nửa theo bất kỳ góc độ nào bạn muốn để đạt được sự thoải mái tối đa.

3. Switch (công tắc phím)

Tiếp theo, bạn cần quyết định loại switch (công tắc phím) mà mình muốn sử dụng. Bàn phím cơ có một công tắc riêng biệt nằm dưới mỗi phím, điều này giúp kiểu bàn phím này bền bỉ hơn, dễ sửa chữa hơn và tùy chỉnh linh hoạt hơn nhiều so với các loại bàn phím màng, cắt kéo hay cánh bướm. Switch cơ có ba loại chính: linear (mượt mà), tactile (có khấc) và clicky (có tiếng click).

• Linear switches: Mang lại cảm giác mượt mà khi bạn nhấn phím, từ trên xuống dưới không có vật cản.
• Tactile switches: Có một khấc phản hồi rõ rệt ở giữa hành trình phím, cho bạn biết rằng phím đã được kích hoạt.
• Clicky switches: Có cảm giác tương tự như tactile switches nhưng thêm một âm thanh “click” đặc trưng đi kèm với khấc phản hồi.

Trong ba loại switch chính này còn có rất nhiều biến thể, được phân biệt bởi lực tác động (actuation force) – tức là lực cần thiết để kích hoạt mỗi phím, và điểm kích hoạt (actuation point) – tức là độ sâu cần nhấn để phím được nhận.

Nếu bạn chưa có sở thích cụ thể, chúng tôi khuyên dùng switch Brown của Gateron, Kailh hoặc Cherry. Chúng là những loại switch tactile phổ biến, dễ tìm, phù hợp cho hầu hết các tác vụ và đủ yên tĩnh cho đa số môi trường văn phòng.

Đối với chơi game, nhiều người thích các loại linear switch nhẹ – như Reds hoặc Cherry MX Speed Silvers – vì lực tác động tương đối nhẹ và hành trình phím liên tục giúp chúng dễ (và về lý thuyết là nhanh) kích hoạt hơn. Tuy nhiên, chúng có thể gây khó khăn khi gõ văn bản vì cùng lý do này.

Clicky switches – như Blues và Kailh Box Whites – mang lại phản hồi vui tai, gợi nhớ máy đánh chữ cổ điển. Nhưng chúng không lý tưởng nếu bạn làm việc hoặc chơi game trong không gian chung vì chúng rất ồn ào và có thể làm phiền đồng nghiệp hoặc người ở cùng nhà. (Tiếng ồn của bàn phím còn phụ thuộc vào vật liệu và thiết kế vỏ, hình dạng và vật liệu keycap, âm học phòng và mức độ ồn tổng thể, cũng như cách bạn gõ nặng nhẹ).

Khi bằng sáng chế switch của Cherry hết hạn vào năm 2014, vô số switch clone với chất lượng khác nhau, bắt chước cảm giác và cách đặt tên của Cherry, đã xuất hiện từ các công ty như Gateron, Kailh và Outemu. Và trong vài năm gần đây, danh mục này đã chứng kiến một sự bùng nổ tuyệt đối về các loại switch – bao gồm nhiều clone hơn, biến thể mới, Frankenswitches (switch lai từ nhiều bộ phận khác nhau), và recolor (phiên bản đổi màu) – từ nhiều nhà sản xuất khác nhau. Rất nhiều trong số đó mang lại cảm giác độc đáo và không còn tuân theo các quy ước đặt tên của Cherry.

Bạn có thể tự mình trải nghiệm các loại switch khác nhau bằng switch tester (bộ thử switch) hoặc các chương trình thử tại nhà như của Milktooth. Hoặc bạn có thể sở hữu một bàn phím hot-swappable (thay nóng switch), cho phép bạn dễ dàng tháo switch cũ ra và lắp switch mới vào vị trí. Đối với bàn phím không hỗ trợ hot-swap, việc thay switch đòi hỏi thiết bị, chuyên môn và thời gian để tháo mối hàn các switch hiện có và hàn các switch mới vào. Cá nhân tôi đã có những trải nghiệm tốt khi mua switch từ Gateron, Keychron, NovelKeys và KBDfans.

Bạn cũng có thể tìm thấy các loại switch hoàn toàn khác, chẳng hạn như switch hiệu ứng Hall (Hall effect switches). Chúng sử dụng nam châm thay vì các điểm tiếp xúc vật lý để xác định độ sâu bạn đã nhấn phím. Điều này mở ra vô số tùy chọn tùy chỉnh mà chủ yếu chỉ hữu ích cho các trò chơi bắn súng góc nhìn thứ nhất (FPS) cạnh tranh. Chúng tôi nhận thấy các tính năng như điểm kích hoạt có thể điều chỉnh (adjustable actuation points) – giúp bạn kích hoạt phím nhanh hơn một chút, và rapid trigger – có thể nhận diện rằng bạn đã nhả phím sớm hơn, giúp các thao tác nhập liệu và di chuyển (strafing) phản hồi nhanh hơn đáng kể. Tuy nhiên, bàn phím sử dụng switch hiệu ứng Hall thường đắt tiền, và ngay cả những mẫu hỗ trợ hot-swap hiện tại cũng chỉ giới hạn ở một số ít switch linear tương thích, không lý tưởng để gõ văn bản.

Các nhà sản xuất switch cũng tạo ra low-profile switches (switch hồ sơ thấp), những loại này không cao bằng switch tiêu chuẩn và có hành trình phím ngắn hơn, đồng thời không tương thích với các keycap có chiều cao tiêu chuẩn. Các loại switch như Topre, buckling spring và Alps clones đều có sức hấp dẫn độc đáo riêng, nhưng không loại switch nào trong số này tương thích với kho keycap phong phú được thiết kế cho stem kiểu MX.

4. Keycap (nút phím)

Một nửa niềm vui khi sở hữu bàn phím cơ chính là việc tùy chỉnh nó theo sở thích của bạn, và keycap mang đến một cách khác để thay đổi diện mạo, cảm giác gõ (thậm chí cả âm thanh) của bàn phím. Khi bạn mua sắm keycap mới, có một vài thuật ngữ đáng để bạn nắm rõ.

Chất liệu: Keycap thường được làm từ hai loại nhựa chính: PBT (polybutylene terephthalate) và ABS (acrylonitrile butadiene styrene). Keycap PBT có xu hướng dày hơn, bền hơn và ít bị bóng theo thời gian hơn so với keycap làm từ ABS – một loại nhựa nhẹ hơn và dễ bị mòn. (Keycap có thể được làm từ nhiều loại vật liệu khác, bao gồm gốm, đồng thau, cao su, v.v., nhưng hai loại này là phổ biến nhất).

Legends (Ký hiệu phím): Trong ngôn ngữ bàn phím, các chữ cái, số, ký hiệu và chức năng hiển thị trên keycap được gọi là “legends“. Các nhà sản xuất keycap có một vài quy trình in khác nhau ảnh hưởng đến diện mạo, cảm giác và độ bền của keycap, và hai quy trình chính được gọi là double-shot và dye-sublimation (hay dye-sub).

• Keycap double-shot: Được tạo ra bằng cách sử dụng hai màu nhựa khác nhau và hai khuôn riêng biệt để phủ màu keycap lên màu của ký hiệu. Quy trình này tạo ra những keycap chất lượng cao, bền bỉ – làm từ nhựa ABS hoặc PBT – nhưng cũng đắt tiền hơn. Một số keycap double-shot có ký hiệu xuyên đèn (shine-through legends), cho phép đèn nền chiếu sáng qua các ký hiệu trong suốt.
• Keycap dye-sub: Được tạo ra khi nhiệt độ làm “nhuộm” vĩnh viễn các ký hiệu vào keycap. Không giống như keycap in pad (pad-printed) rẻ tiền hơn (có ký hiệu được dập lên bề mặt), ký hiệu dye-sub không bị mòn theo thời gian và quá trình sử dụng. Chỉ keycap PBT sử dụng quy trình này, và keycap dye-sub không thể cho phép đèn nền chiếu xuyên qua.

Profiles (Kiểu dáng): Keycap profiles (kiểu dáng keycap) quyết định chiều cao và hình dạng của keycap ở mỗi hàng. Nhiều bàn phím lắp sẵn đi kèm với keycap được điêu khắc để ôm sát ngón tay bạn và mang lại cảm giác gõ thoải mái. Nếu bạn mua keycap riêng, bạn có thể tìm thấy cả một thế giới các profile khác nhau: DSA, SA, GMK (Cherry), XDA, và nhiều loại khác nữa.

Khả năng tương thích: Hầu hết các bàn phím full-size và tenkeyless ở Mỹ đi kèm với keycap chuẩn ANSI. Điều này có nghĩa là không có phím nào có kích thước hoặc vị trí bất thường, giúp việc mua keycap thay thế dễ dàng hơn. Tuy nhiên, một số bàn phím – đặc biệt là bàn phím gaming, bàn phím nhỏ gọn và các tùy chọn công thái học – có nhiều khả năng sử dụng các kích thước keycap không chuẩn, khiến việc tìm kiếm keycap thay thế khó khăn hơn.

Kích thước keycap được mô tả theo chiều rộng “u”. Ví dụ, 1u là kích thước của mỗi phím số và chữ cái trên bàn phím. Một phím 2u, như phím Backspace, có kích thước gấp đôi các phím 1u đó.

Bàn phím chơi game có nhiều khả năng có các phím bổ trợ (modifier keys) 1u ở hàng dưới cùng thay vì kích thước 1.25u tiêu chuẩn. Bàn phím nhỏ gọn thường có phím Shift phải 1.75u thay cho phím Shift phải tiêu chuẩn 2.75u, cũng như các phím bổ trợ 1u ở hàng dưới cùng. Và bàn phím công thái học có xu hướng có bố cục hoàn toàn độc đáo với kích thước và vị trí phím bất thường.

Một chi tiết nhỏ khác cần lưu ý là switch hướng Bắc (north-facing) hoặc hướng Nam (south-facing). Switch hướng Bắc có khe cắt LED hướng về phía trên cùng của bàn phím – chúng tốt hơn trong việc chiếu sáng các ký hiệu xuyên đèn, nhưng không tương thích với các keycap profile Cherry phổ biến. Switch hướng Nam có khe cắt LED hướng về phía trước của bàn phím, và chúng tương thích với các keycap profile Cherry. Một số bàn phím có cả switch hướng Bắc và hướng Nam, vì vậy hãy đảm bảo kiểm tra kỹ trước khi mua một bộ keycap mới.

5. Các tính năng đáng cân nhắc

Mọi bàn phím đều có thể thực hiện mọi tác vụ – không có khái niệm bàn phím chuyên biệt chỉ dành cho gõ văn bản, lập trình hay chơi game. Tuy nhiên, một số tính năng sẽ hữu ích hơn tùy thuộc vào từng tác vụ cụ thể. Một khi bạn đã quyết định kích thước, bố cục và loại switch mình muốn, đây là những điều khác đáng để cân nhắc khi mua sắm bàn phím cơ.

Hỗ trợ Windows hoặc Mac: Bạn có thể sử dụng bất kỳ bàn phím nào với bất kỳ hệ điều hành nào, nhưng một số bàn phím đi kèm với bố cục dành riêng cho Mac hoặc Windows, hoặc thậm chí có thêm keycap riêng cho từng hệ điều hành. Một số bàn phím cung cấp công tắc hoặc tổ hợp phím tiện lợi để bạn chuyển đổi giữa các bố cục Windows và Mac, và bạn cũng có thể dễ dàng thay đổi chức năng phím trong macOS.

Khả năng lập trình (Programmability): Nhiều bàn phím cơ cho phép bạn ghi macro, gán lại hoặc tùy chỉnh các phím nhất định, và điều chỉnh đèn nền. Không phải ai cũng cần mức độ tùy biến này – một số người chỉ muốn cắm bàn phím vào và sử dụng các chức năng cơ bản – nhưng đối với các bố cục nhỏ gọn, công thái học hoặc khi chơi game, khả năng tùy chỉnh bổ sung này rất hữu ích.

Tùy chọn đơn giản nhất là sử dụng các công tắc ở mặt dưới hoặc mặt sau bàn phím để thay đổi hành vi của một vài phím. Ví dụ, bạn có thể chuyển đổi giữa bố cục Windows và Mac, hoán đổi phím Caps Lock thành Ctrl, hoặc vô hiệu hóa các phím hệ điều hành như phím Windows hay Command. Các bàn phím khác cung cấp tính năng lập trình trực tiếp trên bàn phím (onboard programming), trong đó bạn nhấn các phím nhất định để ghi macro và tùy chỉnh đèn nền. Các tùy chọn mạnh mẽ nhất đi kèm với phần mềm riêng của nhà sản xuất hoặc hỗ trợ VIA – một ứng dụng nền web đơn giản, thân thiện với người dùng, cho phép lập trình đầy đủ chức năng.

Không dây (Wireless): Bàn phím cơ không dây đã trở nên phổ biến hơn trong những năm gần đây. Nếu bạn đang tìm mua một chiếc, hãy tìm kiếm một kết nối không dây ổn định không bị mất kết nối, độ trễ hay lỗi nhập phím kép.

Chúng tôi khuyên dùng một bàn phím có thể hoạt động ở chế độ có dây trong trường hợp kết nối không dây gặp trục trặc hoặc hết pin. Một số nhân viên của Wirecutter đã chia sẻ rằng, mặc dù họ nghĩ mình muốn một chiếc bàn phím không dây, nhưng cuối cùng họ vẫn chọn sử dụng cáp dây thay vì lo lắng về việc bàn phím có được sạc đầy không.

Đèn nền (Backlight): Đèn nền có thể là một bổ sung thú vị để tạo cá tính riêng cho góc làm việc của bạn. Nếu một bàn phím có đèn nền, chúng tôi ưu tiên loại đèn nền màu trắng đơn giản hoặc RGB có thể lập trình – mặc dù đèn nền tùy chỉnh thường có giá cao hơn.

Núm xoay (Rotary Knobs): Một số bàn phím có một núm xoay thú vị và tiện lợi để điều khiển âm lượng mặc định, và đôi khi núm này có thể được lập trình lại để thực hiện các hành động khác. Các nút và núm điều khiển đa phương tiện chuyên dụng tuy chiếm không gian quý giá trên bàn phím, nhưng ngay cả như vậy, tôi vẫn cảm thấy thiếu vắng núm xoay khi quay lại sử dụng các bàn phím khác không có tính năng này.

6. Các tính năng ít quan trọng hơn

Một số tính năng của bàn phím đôi khi vẫn chỉ là “giấc mơ hão huyền” hoặc đi kèm với những nhược điểm đáng kể. Một vài tiện ích bổ sung không đáng để bạn phải trả thêm tiền, trong khi số khác lại chỉ là chiêu trò marketing thuần túy.

Kê tay (Palm Rests): Nếu một chiếc bàn phím đi kèm phần kê tay, nó phải có thể tháo rời được. Việc đặt cổ tay hoặc lòng bàn tay lên bề mặt khi gõ có thể buộc bạn phải gập cổ tay lên trên, một tư thế gọi là duỗi (extension). Một nghiên cứu của Cornell giải thích rằng: “Việc duỗi cổ tay quá mức lặp đi lặp lại có thể gây áp lực lên dây thần kinh giữa khi nó đi qua ống cổ tay, làm suy giảm chức năng thần kinh và dẫn đến chấn thương.” Thay vào đó, hãy giữ cánh tay và cổ tay ở góc độ tự nhiên.

Chân đứng (Feet): Hầu hết các bàn phím đều được nghiêng lên trên từ trước ra sau, hoặc đi kèm với các chân nhỏ để tăng thêm độ nghiêng. Nhưng việc sử dụng bàn phím ở một góc quá dốc cũng có thể gây ra tình trạng duỗi cổ tay. Giáo sư Alan Hedge, giám đốc Nhóm Nghiên cứu Yếu tố Con người và Công thái học của Đại học Cornell tại thời điểm phỏng vấn, cho biết: “Để giảm thiểu nguy cơ chấn thương và tối ưu hóa hiệu suất, điều quan trọng là bàn phím có thể được sử dụng với bàn tay ở tư thế tự nhiên nhất của nó: thẳng và bằng phẳng.”

N-key rollover (NKRO): NKRO (N-key rollover) đề cập đến số lượng đầu vào đồng thời mà bàn phím có thể xử lý trước khi nó không còn nhận diện được các lần nhấn phím bổ sung. Một số bàn phím đời đầu chỉ có thể xử lý hai hoặc ba lần nhấn phím đồng thời, nhưng hầu hết các bàn phím ngày nay đều hỗ trợ ít nhất sáu phím rollover, điều này là quá đủ cho mọi tác vụ gõ văn bản, lập trình và chơi game.

Chống ghhosting (Anti-ghosting): Ghosting (lỗi nhấn phím ảo) không còn là vấn đề phổ biến nữa. Trước đây, trên các bàn phím cũ, nếu bạn nhấn ba phím trở lên cùng lúc, bàn phím có thể tự động ghi nhận thêm các lần nhấn phím “ảo” (phantom keypresses). Các bàn phím hiện đại đều có tính năng chống ghosting, vì vậy đây không còn là yếu tố tạo nên sự khác biệt nữa.

7. Kết luận

Vậy là bạn đã cùng chúng tôi hoàn thành hành trình khám phá thế giới bàn phím cơ đầy thú vị, từ những khái niệm cơ bản nhất đến các tính năng chuyên sâu. Giờ đây, bạn đã được trang bị đầy đủ kiến thức về các bố cục (layout) đa dạng, các loại switch với cảm giác gõ độc đáo, sự phong phú của keycap về chất liệu và kiểu dáng, cùng những tính năng đáng giá cần cân nhắc.

Hãy nhớ rằng, không có chiếc bàn phím cơ “tốt nhất” cho tất cả mọi người, mà chỉ có chiếc phù hợp nhất với nhu cầu, sở thích và ngân sách của riêng bạn. Việc đầu tư vào một chiếc bàn phím cơ ưng ý chắc chắn sẽ nâng tầm trải nghiệm gõ phím, làm việc hay giải trí lên một đẳng cấp hoàn toàn khác.

Xem thêm: Đánh giá Gamakay TK75 HE – Bàn phím cơ thông minh cho game thủ và dân văn phòng

Nếu bạn đã sẵn sàng biến những kiến thức này thành hiện thực, hay vẫn còn băn khoăn về lựa chọn cuối cùng, hãy đến với COHOTECH! Chúng tôi tự hào là điểm đến tin cậy, nơi bạn có thể tìm thấy đa dạng các mẫu bàn phím cơ chính hãng, chất lượng cao từ các thương hiệu hàng đầu, cùng với mức giá cạnh tranh nhất. Đội ngũ chuyên gia tại COHOTECH luôn sẵn lòng lắng nghe, tư vấn tận tình để giúp bạn chọn được chiếc bàn phím cơ thật sự “chân ái” của mình, đảm bảo bạn sẽ không cảm thấy “tiền mất tật mang”.

Bạn đã tìm thấy “chân ái” bàn phím cơ của mình chưa? Hay bạn có bất kỳ câu hỏi nào cần được giải đáp thêm về thế giới bàn phím cơ? Hãy chia sẻ suy nghĩ và kinh nghiệm của bạn trong phần bình luận bên dưới nhé! Và đừng quên chia sẻ bài viết này đến những ai đang tìm kiếm chiếc bàn phím cơ hoàn hảo để cùng nâng tầm trải nghiệm gõ phím. Cảm ơn bạn đã đồng hành cùng COHOTECH!