Hướng dẫn cài đặt lại Windows và khởi động máy tính nhanh chóng, dễ dàng

Ngày xưa, “cài đặt lại Windows” từng được xem là phương thuốc chữa bách bệnh cho mọi vấn đề của máy tính. Windows 95 và XP nổi tiếng với tình trạng ngày càng kém ổn định theo thời gian do hệ thống bị “rác” xâm chiếm—từ các thiết lập còn sót lại trong Registry, dấu vết của những phần mềm đã gỡ nhưng chưa được loại bỏ hoàn toàn, đến hàng loạt dữ liệu thừa khác. Vì thế, không ít người thậm chí chủ động cài lại Windows định kỳ như một phần của quy trình bảo trì, ngay cả khi máy không có dấu hiệu trục trặc.

Tuy nhiên, Windows 10 và 11 đã cải thiện đáng kể khả năng tự động dọn dẹp và duy trì sự ổn định của hệ thống. Ngày nay, việc cài đặt lại Windows thường xuyên không còn được PCWorld hay các chuyên gia công nghệ khuyến nghị. Nhưng trong một số trường hợp, đó vẫn là lựa chọn hợp lý.

Có thể bạn muốn nâng cấp từ Windows 10 lên Windows 11 và mong muốn bắt đầu với một hệ thống hoàn toàn sạch sẽ thay vì nâng cấp trực tiếp. Có thể máy tính của bạn đã tích tụ quá nhiều phần mềm dư thừa đến mức cài lại hệ điều hành và chỉ cài đặt những ứng dụng thực sự cần thiết sẽ nhanh hơn rất nhiều so với việc ngồi xóa từng thứ một. Dù lý do là gì, hướng dẫn này sẽ giúp bạn đặt lại máy tính một cách an toàn và hiệu quả.

Xem thêm: Bạn cần bao nhiêu dung lượng SSD? Hướng dẫn chi tiết dành cho người dùng mới

1. Trước khi bắt đầu

Đừng vội đặt lại hệ thống mà không đảm bảo rằng bạn có thể khôi phục lại máy tính của mình, và quan trọng hơn là các tệp tin quan trọng, trong trường hợp có sự cố xảy ra.

1.1. Sao lưu dữ liệu

Dù bạn cài đặt lại Windows theo cách nào, việc kiểm tra và đảm bảo bạn đã sao lưu đầy đủ các tệp quan trọng là điều vô cùng cần thiết. Hãy chắc chắn rằng bạn không để bất kỳ tệp tin quan trọng nào chỉ tồn tại duy nhất trên máy tính mà không có ít nhất một bản sao lưu ở nơi khác. Nếu chưa có giải pháp sao lưu phù hợp, bạn có thể tham khảo các phần mềm sao lưu tốt nhất hoặc dịch vụ sao lưu đám mây được khuyên dùng.

Nếu bạn có một ổ cứng ngoài còn trống và có dung lượng ít nhất bằng ổ đĩa nội bộ của máy (ổ C:), bạn có thể tạo một bản sao (clone) toàn bộ ổ đĩa này như một biện pháp bảo vệ bổ sung bên cạnh các bản sao lưu thông thường. Sao lưu dạng clone có nghĩa là bạn sẽ sao chép toàn bộ nội dung của ổ đĩa hệ thống sang ổ ngoài, giúp bạn có thể khôi phục lại trạng thái ban đầu một cách nhanh chóng nếu có sự cố xảy ra, bao gồm cả các phần mềm đã cài đặt. Hãy chọn một phần mềm sao lưu đáng tin cậy, chẳng hạn như R-Drive Image, để thực hiện quá trình này.

1.2. Ghi nhớ các phần mềm đã cài đặt

Trước khi cài đặt lại Windows, bạn nên tạo một danh sách các phần mềm hiện có trên máy tính, bao gồm cả các tiện ích mở rộng và plugin. Các trình duyệt web thường có nhiều plugin quan trọng, vì vậy bạn có thể chụp ảnh màn hình hoặc ghi lại danh sách các tiện ích mở rộng đang sử dụng để dễ dàng cài đặt lại sau này.

Đối với các ứng dụng đã cài đặt, bạn có thể vào Cài đặt (Settings) hoặc Bảng điều khiển (Control Panel) để xem danh sách đầy đủ. Sau khi cài đặt lại Windows, bạn có thể đối chiếu danh sách này để biết những phần mềm nào có sẵn và những phần nào cần tải lại. Điều này giúp bạn chỉ cài đặt lại các phần mềm thực sự cần thiết, tránh tình trạng tích lũy quá nhiều ứng dụng không cần thiết như trước.

1.3. Kiểm tra bản quyền phần mềm

Nếu bạn sở hữu các phần mềm có giá trị cao và giới hạn số lượng thiết bị cài đặt, hãy đảm bảo vô hiệu hóa bản quyền trên máy tính hiện tại trước khi cài đặt lại Windows. Nếu không, hệ thống có thể ghi nhận lần cài đặt cũ là một trong những thiết bị được cấp phép, khiến bạn gặp khó khăn khi kích hoạt lại phần mềm sau này.

Vấn đề này phổ biến hơn trong quá khứ, nhưng ngày nay, nhiều nhà cung cấp phần mềm như Adobe đã hỗ trợ tự động chuyển bản quyền sang thiết bị mới sau khi cài đặt lại hệ điều hành. Tuy nhiên, nếu bạn lo lắng về việc mất quyền sử dụng phần mềm đã mua, hãy kiểm tra kỹ trước khi tiếp tục quá trình đặt lại Windows.

1.4. Kiểm tra khóa bản quyền Windows

Nhắc đến bản quyền, bạn cũng nên kiểm tra khóa bản quyền Windows của mình để đảm bảo có thể kích hoạt lại hệ thống sau khi cài đặt lại. Tùy thuộc vào cách bạn mua và kích hoạt Windows, quy trình này có thể khác nhau.

Truy cập Cài đặt > Hệ thống > Kích hoạt và nhấp vào Trạng thái kích hoạt. Nếu bạn thấy thông báo Windows đã được kích hoạt bằng giấy phép kỹ thuật số liên kết với tài khoản Microsoft, bạn không cần làm gì thêm. Chỉ cần đăng nhập vào tài khoản Microsoft của mình sau khi cài đặt lại, Windows sẽ tự động kích hoạt lại nếu không có thay đổi phần cứng lớn.

Nếu trạng thái hiển thị Windows được kích hoạt bằng giấy phép kỹ thuật số nhưng không đề cập đến tài khoản Microsoft, hãy liên kết giấy phép với tài khoản của bạn ngay lập tức. Nếu không, Microsoft có thể không nhận diện được bản quyền của bạn sau khi cài đặt lại hoặc thay đổi phần cứng. Khi đã liên kết, bạn có thể sử dụng trình khắc phục sự cố kích hoạt để kích hoạt lại hệ thống dễ dàng hơn.

Nếu Windows của bạn hiển thị được kích hoạt bằng khóa sản phẩm, hãy mở PowerShell/Terminal và nhập lệnh sau:

Nếu một khóa xuất hiện, hãy ghi lại để sử dụng sau này. Nếu không, có thể Windows đã được cài sẵn khi bạn mua máy và khóa sản phẩm đã được nhúng trong phần cứng. Trong trường hợp này, Windows sẽ tự động kích hoạt lại sau khi cài đặt lại đúng phiên bản hệ điều hành.

1.5. Đồng bộ hóa cài đặt

Nếu bạn sử dụng tài khoản Microsoft, Windows có thể đồng bộ nhiều cài đặt hệ thống, giúp bạn dễ dàng khôi phục thiết lập cá nhân sau khi cài đặt lại. Điều này không chỉ tiện lợi khi bạn sử dụng nhiều thiết bị mà còn đóng vai trò như một bản sao lưu cài đặt.

Hãy truy cập Cài đặt > Tài khoản > Sao lưu Windows, sau đó kích hoạt hai tùy chọn sau:

• Nhớ các ứng dụng của tôi: Windows sẽ tự động cài đặt lại các ứng dụng hiện đại (Modern Apps) mà bạn đã tải từ Microsoft Store. Tuy nhiên, tùy chọn này không áp dụng cho các phần mềm cài đặt thủ công từ file .exe hoặc .msi.
• Nhớ cài đặt của tôi: Lưu trữ các thiết lập như mạng Wi-Fi, công nghệ hỗ trợ, cá nhân hóa, ngôn ngữ và nhiều tùy chọn hệ thống khác.

Sau khi hoàn tất cài đặt lại Windows và đăng nhập vào tài khoản Microsoft, hệ thống sẽ tự động áp dụng các cài đặt đã đồng bộ hóa, giúp bạn tiết kiệm thời gian thiết lập lại từ đầu.

2. Xóa sạch hay chỉ cài lại hệ thống?

Bạn muốn làm mới máy tính của mình ở mức độ nào? Câu trả lời cho câu hỏi này sẽ quyết định phương pháp cài đặt lại Windows mà bạn nên chọn. Có hai phương pháp chính để cài đặt lại Windows, mỗi phương pháp lại có một số tùy chọn khác nhau ảnh hưởng đến kết quả cuối cùng.

Từ Cài đặt hoặc môi trường khôi phục của Windows, bạn có thể cài đặt lại hệ điều hành lên bản cài đặt hiện tại, đồng thời có thể lựa chọn giữ lại hoặc xóa các tệp trong thư mục người dùng. Tuy nhiên, tất cả các phần mềm đã cài đặt sẽ bị xóa, ngoại trừ những ứng dụng đi kèm với máy tính ban đầu.

Tạo USB cài đặt Windows sẽ cung cấp thêm một số tùy chọn, bao gồm khả năng cài đặt lại hệ thống nhưng vẫn giữ được cả tệp tin cá nhân và phần mềm đã cài đặt. Bảng dưới đây sẽ giúp bạn phân biệt rõ các tùy chọn này:

Tùy vào nhu cầu của bạn, hãy chọn phương án phù hợp nhất để đảm bảo dữ liệu quan trọng không bị mất và hệ thống hoạt động ổn định sau khi cài đặt lại.

Phương pháp 1: Cài đặt lại Windows qua cài đặt

Nếu máy tính vẫn khởi động bình thường, cách đơn giản nhất để khôi phục Windows là sử dụng Cài đặt > Hệ thống > Khôi phục. Tại đây, bạn sẽ có ba tùy chọn:

• Sửa lỗi Windows Update: Nếu bạn gặp sự cố với hệ thống nhưng không muốn xóa chương trình hoặc dữ liệu, hãy thử tùy chọn này trước. Hệ thống sẽ tải xuống và cài đặt lại toàn bộ tệp hệ thống mà không ảnh hưởng đến phần mềm, cài đặt hoặc tệp cá nhân.

• Đặt lại PC này (Reset this PC): Nếu bạn muốn làm mới hoàn toàn hệ thống, hãy chọn tùy chọn này. Sau đó, bạn sẽ có thêm hai lựa chọn:

  • Giữ lại tệp cá nhân: Các phần mềm đã cài đặt sẽ bị xóa, cài đặt hệ thống sẽ được đặt lại, nhưng tệp trong thư mục người dùng vẫn được giữ nguyên. Đây là một lựa chọn tốt nếu bạn muốn dọn dẹp hệ thống nhưng không muốn mất dữ liệu quan trọng.
  • Xóa mọi thứ: Tùy chọn này sẽ xóa sạch tất cả dữ liệu trên ổ đĩa hệ thống, đưa máy về trạng thái như mới.

Bạn cũng có thể truy cập các tính năng này thông qua môi trường khôi phục của Windows nếu không thể vào được Cài đặt.

Dù bạn chọn cách nào, hệ thống sẽ tự động xử lý phần còn lại. Máy tính sẽ khởi động lại một vài lần trong quá trình thực hiện, tương tự như khi cài đặt các bản cập nhật hệ thống.

Sau khi hoàn tất, bạn sẽ phải thiết lập lại Windows bằng trình hướng dẫn chào mừng, đăng nhập vào tài khoản Microsoft và cấu hình lại một số cài đặt.

Lúc này, bạn có thể bắt đầu cài đặt lại các phần mềm cần thiết. Nếu trước đó bạn đã bật tính năng đồng bộ hóa cài đặt (xem phần trên), hầu hết các cài đặt hệ thống sẽ được khôi phục tự động, giúp bạn tiết kiệm thời gian trong quá trình thiết lập lại máy tính.

Phương pháp 2: Cài đặt lại Windows bằng USB Boot

Có hai cách khác nhau trong phương pháp này, nhưng cả hai đều bắt đầu bằng việc tạo USB cài đặt Windows.

1. Tạo USB cài đặt Windows

Bạn có thể tạo USB cài đặt trên bất kỳ máy tính Windows nào, không nhất thiết phải là chiếc máy bạn định cài lại. Những gì bạn cần:

• Một USB có dung lượng tối thiểu 8GB (tất cả dữ liệu trên USB sẽ bị xóa).
• Công cụ Media Creation Tool, có thể tải về từ trang chính thức của Microsoft.

Sau khi chạy chương trình, bạn sẽ chọn phiên bản và ngôn ngữ của Windows, rồi chọn USB làm phương tiện cài đặt. Công cụ này sẽ tải về bộ cài Windows và tạo USB cài đặt tự động.

2. Cài đặt lại Windows bằng USB Boot

• Nếu máy tính vẫn khởi động bình thường, bạn có thể mở tệp setup.exe trên USB trong File Explorer để bắt đầu quá trình cài đặt lại.
• Chương trình cài đặt sẽ mất một chút thời gian để tải các tệp cần thiết. Khi đến bước chọn dữ liệu cần giữ lại, bạn có thể chọn:
  • Giữ lại ứng dụng và tệp cá nhân (Keep personal files and apps): Windows sẽ được nâng cấp tại chỗ mà không mất dữ liệu hoặc phần mềm đã cài đặt.
  • Chỉ giữ tệp cá nhân (Keep only personal files): Xóa tất cả phần mềm nhưng giữ lại tệp của bạn (giống như tùy chọn Reset this PC trong Cài đặt).
  • Không giữ lại gì cả (Nothing): Xóa toàn bộ tệp và phần mềm, đưa máy về trạng thái như mới.

Nếu bạn muốn cài đặt sạch hoàn toàn, hãy khởi động máy từ USB và làm theo hướng dẫn để cài đặt Windows từ đầu.

3. Khởi động máy tính từ USB Boot và cài đặt lại Windows

Nếu máy tính của bạn gặp sự cố nghiêm trọng và không thể khởi động vào Windows như bình thường, bạn có thể boot từ USB cài đặt để thực hiện quá trình cài lại hệ điều hành.

1. Ngắt kết nối ổ cứng ngoài (nếu có)

Trình cài đặt Windows không xử lý tốt khi có nhiều ổ cứng hoặc SSD trên máy tính, vì vậy nếu có ổ đĩa khác ngoài ổ C:, bạn nên ngắt kết nối vật lý chúng trước khi bắt đầu. Điều này giúp tránh lỗi cài đặt và giảm nguy cơ xóa nhầm dữ liệu quan trọng. Sau khi Windows cài đặt xong, bạn có thể kết nối lại các ổ đĩa này như bình thường.

2. Khởi động từ USB Boot

• Cắm USB vào máy tính, sau đó khởi động máy và nhấn phím mở Boot Menu (thường là F2, F12, ESC hoặc DEL tùy dòng máy).
• Chọn khởi động từ USB và chờ trình cài đặt Windows tải lên.

3. Cài đặt Windows từ USB Boot

• Chọn ngôn ngữ và bàn phím, nhấn Next, rồi bấm Install now.
• Nhập Product Key (nếu có) hoặc chọn I don’t have a product key để tiếp tục mà không cần nhập ngay.
• Chọn phiên bản Windows phù hợp, sau đó đồng ý với điều khoản sử dụng.

4. Chọn kiểu cài đặt: “Upgrade” hay “Custom”

Sau đó, bạn sẽ thấy hai tùy chọn:

• Upgrade (Nâng cấp): Tương tự như tùy chọn Keep personal files and apps trong Windows, giữ lại tất cả tệp và ứng dụng. Tuy nhiên, nếu hệ thống đã bị lỗi, cách này có thể không hiệu quả.
• Custom (Tùy chỉnh): Tùy chọn này cho phép:
  • Giữ lại dữ liệu cũ: Cài đặt Windows mới nhưng di chuyển tất cả tệp cũ vào một thư mục Windows.old trên ổ C:.
  • Cài đặt sạch hoàn toàn: Xóa tất cả dữ liệu trên ổ C: và cài đặt lại từ đầu.

5. Xóa và định dạng lại ổ đĩa (nếu muốn cài sạch hoàn toàn)

• Nếu bạn muốn xóa sạch hệ thống, hãy tìm phân vùng có Windows hiện tại (loại Primary).
• Ghi nhớ số ổ đĩa của phân vùng Windows (ví dụ: Drive 1).
• Chọn từng phân vùng trên ổ đĩa đó và nhấn Delete cho đến khi ổ đĩa hiển thị là Unallocated space.
• Chọn vùng trống này và nhấn Next để Windows tự động định dạng và cài đặt.

6. Hoàn tất và khôi phục dữ liệu

Sau khi cài đặt xong:

• Đăng nhập vào tài khoản Microsoft để đồng bộ lại cài đặt (nếu đã bật tính năng này trước đó).
• Khôi phục dữ liệu từ bản sao lưu và cài đặt lại các phần mềm cần thiết.

Vậy là bạn đã hoàn tất quá trình cài đặt Windows từ USB Boot!

4. Kết luận

Việc cài đặt lại Windows có thể giúp máy tính hoạt động mượt mà hơn, khắc phục các lỗi phần mềm và tối ưu hiệu suất. Dù bạn chọn cài đặt qua cài đặt hệ thống (Settings) hay sử dụng USB Boot, mỗi phương pháp đều có những ưu điểm riêng, tùy thuộc vào tình trạng máy tính của bạn.

Xem thêm: Hướng dẫn chi tiết khắc phục lỗi touchpad laptop của bạn bị kẹt

Nếu bạn gặp khó khăn trong quá trình cài đặt hoặc cần hỗ trợ kỹ thuật, hãy ghé ngay COHOTECH – địa chỉ uy tín chuyên cung cấp máy tính, linh kiện, phần mềm bản quyền và dịch vụ cài đặt Windows chuyên nghiệp. Chúng tôi luôn sẵn sàng giúp bạn có trải nghiệm công nghệ tốt nhất!

Bạn thấy hướng dẫn này hữu ích chứ? Đừng quên để lại bình luận nếu bạn có bất kỳ câu hỏi nào và chia sẻ bài viết để nhiều người cùng biết đến cách cài đặt Windows dễ dàng nhé!